Sudergoawei en Suderséwei = N 359
 
bron: www.wegenwiki.nl
De N 359 begint bij de afslag Balk in de A 6 bij Lemmer tot de rotonde met de Hendrik Algerawei onder Leeuwarden.
namen volgens google maps te beginnen bij Lemmer: Rondweg / Plattedijk / Suderséwei / Sudergoawei / Bolswarderweg / Westergoawei.
Met de aanleg van de N 359 tussen Lemmer en Koudum eind vijftiger en begin zeventiger jaren is de entrée van Balk vanuit de richting van Kippenburg compleet veranderd. Huizen en schuren moesten wijken. Bruggen werden gesloopt en nieuwe werden gebouwd. De bedding van de Luts bij Balk is verplaatst. Op deze pagina zal de aanleg van de weg en de gevolgen hiervan voor het landschap in de zuidwesthoek van Friesland worden beschreven.
 
bron: www.hisgis.nl
Het kadastrale minuutplan uit 1832 gecombineerd met de topografische militaire kaart uit 1864. De Gaasterlandse bossen strekten uit tot aan de randen van de toenmalige bebouwde kom van Balk.
 
bron: www.hisgis.nl
Het kadastrale minuutplan uit 1832 gecombineerd met de topografische kaart uit 1932. Nog steeds veel bos rondom Balk.
 
 
bron: Leeuwarder Courant van 23 maart 1963
 
Het ambitieuze wegenplan van de provincie Friesland is vaak bijgesteld vanwege geldgebrek.
 
bron: Leeuwarder Courant van 23 januari 1968
 
bron: Leeuwarder Courant van 20 juni 1969
 
 
De gevaarlijke kruisingen in deze weg bij Harich en Balk zijn in 1990 vervangen door minirotondes. Sondel volgde pas in 2002. Bij 't Flinkeboskje in 2016. In 2017 is de kruising ter hoogte van Kippenburg vervangen door een ovotonde.
 
rondweg Lemmer
 
Lemmer aanleg rondweg
 
Deze luchtfoto van Lemmer is gemaakt rond 1956. De woningen aan bijvoorbeeld de Flevostraat en de Urkerstraat zijn pas opgeleverd. Het Rienplan moest nog ontwikkeld worden. Midden onder het verdeelstation van toen nog het PEB. Waar nu (2018) de rijksweg A6 ligt zien we het begin van de werkzaamheden voor de aanleg van de weg van Lemmer naar Emmeloord en de aanleg van de rondweg om Lemmer.
 
rondweg Lemmer
bron: Friese Koerier van 10 januari 1958
 
rondweg Lemmer
bron: Trouw van 6 augustus 1958
 
bron: Friesche Koerier van 23 juli 1958; deel 1 / deel 2
Een zware bulldozer zorgt er voor dat het in de sleuf gestorte zand netjes wordt geëgaliseerd.
De brede elevator schept het zand uit de bakken en voert het via een transportband naar de vrachtwagens, die op het ogenblik af en aanrijden om het materiaal voor de woning/wegenbouw aan te voeren.
 
bron: Leeuwarder Courant van 14 maart 1959
 
rondweg Lemmer
bron: Friese Koerier van 20 maart 1959
rondweg Lemmer
 
bron: Friesche Koerier van 15 december 1959
 
rond weg Lemmer
De weg van Lemmer naar Emmeloord, links op de foto en het eerste deel van de rondweg tot aan de straatweg van Lemmer naar Follega is klaar. Een deel van de weilanden waar de nieuwe wijk het Rienplan moet komen zijn opgespoten.
Klik op deze link voor een detail opname van de kruising bij het PEB verdeelstation.
Voor het detail van de aansluitng van de rondweg met de Straatweg van Lemmer - Follega / Sneek deze link
 
rondweg Lemmer
bron: Friese Koerier van 7 november 1959
Rondweg om Lemmer naar en van de Noordoostpolder is vrijwel klaar.
 
Straatweg Lemmer
 
Linksboven de school aan de Markerstraat in Lemmer. Van linksboven naar rechts onder de straatweg van Lemmer naar Follega. Middenboven de Algemene Begraafplaats. Van linksonder naar rechtboven is tussen 1958 - 1964 het westelijk deel van de rondweg om Lemmer aangelegd. De eerste fase van de Rijksweg uit de polder tot aan de Straatweg is in december 1959 opleverd.
 
 
 
 
 
 
bron: Leeuwarder Courant van 9 augustus 1962; deel 1 / deel 2
De westelijke rondweg van Lemmer gezien vanaf de rijksstraatweg naar Sneek. Links op de foto de begraafplaats met daarachter de woningen van de nieuwe wijk met de oude Zuiderzeestraatnamen. wanneer de hoop zware stenen geslecht is tot een vlak bed is de fundering van deze weg klaar.
klik hier voor situatie in februari 2011 volgens google streetview
 
rondweg Lemmer
 
Van linksonder naar rechtsboven de kruising van de Straatweg van Lemmer naar Follega met de nieuwe rondweg in 1967 / 1968. In tegenstelling tot de huidige situatie was de rondweg nog geen doorgaande weg. Voor de aanleg van de rondweg moest een woning gesloopt worden. Ook de boerderij links in het midden met het voorhuis uit de jaren dertig kon de slopershamer niet ontwijken.
 
1e brug Straatweg Lemmer Rietmusje Straatweg Lemmer
de eerste brug Rietmusje boerderij Louwsma
Deze brug was al bij een eerdere reconstructie van de Straatweg gesloopt. Links het in de jaren dertig gebouwde woonhuis dat moest wijken voor de aanleg van de rondweg. Deze boerderij bleef gespaard van de slopershamer, maar kon niet gehandhaafd worden bij een latere reconstuctie van de kruising met de Straatweg.
 
 
 
bron: Friesche Koerier van 29 september 1962
 
bron: Leeuwarder Courant van 6 april 1964
foto: LC / archief gemeente Gaasterlân-Sleat
 
rondweg Lemmer rondweg Lemmer
bron: Friese Koerier van 5 september 1962 bron: Leeuwarder Courant van 10 april 1963
 
brug rondweg Lemmer brug rondweg Lemmer
bron: Friese Koerier van 27 januari 1964 bron: Friese Koerier van 11 augustus 1965
 
bron: Friesche Koerier van 27 mei 1964
 
rondweg Lemmer met Villa Nova
De rondweg met de brug over de Zijlroede. Vlak boven de brug boerderij Villa Nova. Op de achtergrond het tracé van de tramdijk die zich om camping het Ooievaarsnest buigt. Links de gashouders op het Turfland.
 
Lemmer - Balk
 
bron: Leeuwarder Courant van 10 oktober 1962
 
bron: Friesche Koerier van 26 juni 1965
 
bron: Friesche Koerier van 28 december 1966
 
bron: www.riedo.nl /archief gemeente Gaasterlân-Sleat
1966, luchtfoto van de nieuwe weg van Lemmer (boven) naar Balk (onder) bij de afslag naar Wijckel (links) en Sondel (rechts)
De provinciale weg richting Balk/Koudum moet nog verder worden uitgegraven.  Op 6 april 1967 is de weg Sondel - Lemmer officieel in gebruik genomen. De rondweg om Lemmer was al eerder opgeleverd.
 
kruispunt Sondel
bron: Leeuwarder Courant van 13 augustus 1966
Werken aan de afrit bij Sondel. Dit najaar moet de weg klaar en berijdbaar zijn.
 
bron: Friesche Koerier van 2 november 1966
 
bron: Friesche Koerier van 2 november 1966
 
foto 044-028 beschikbaar gesteld door Doede Deinum
Het traject Lemmer-Sondel in aanleg. De foto is genomen vanuit Sondel in de richting van Lemmer. Links zien de de boerderij van Pieter Leffertstra nu (2017) Iwert 19.
 
bron: Leeuwarder Courant van 23 maart 1967
 
bron: Friesche Koerier van 1 april 1967
Dit is de afslag naar Sondel. Rechts zien we Jacobus Boomsmastraat 45 en op de achtergrond nummer 43.
klik hier voor situatie in juli 2016 volgens google streetview
 
bron: Leeuwarder Courant van 6 april 1967
Ter hoogte van de brug over De Ie richting Lemmer.
klik hier voor situatie in juli 2016 volgens google streetview
 
bron: Friesche Koerier van 7 april 1967
klik hier voor situatie in juli 2016 volgens google streetview
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
foto 094-001 beschikbaar gesteld door Piet Rienstra en gemaakt door Piet Bode
Start van de werkzaamheden voor het verleggen van de Luts.
 
bron: Friesche Koerier van 12 oktober 1967
 
bron: Balkster Courant van 15 juni 1968
 
bron: Leeuwarder Courant van 20 september 1968
 
bron: Leeuwarder Courant van 16 november 1968
 
bron: Leeuwarder Courant van 16 november 1968
 
bron: Balkster Courant van 21 december 1968
 
bron: archief gemeente Gaasterlân-Sleat, foto gemaakt door secrtaris Klaas de Groot
 
bron: Leeuwarder Courant van 4 september 1982
 
 
 
Deze woningen, schuren en bruggen moesten wijken om de aanleg van dit tracé mogelijk te maken.
     
 
Vinkebuorren 8 te Wijckel Westein 50 te Balk  
 
Balk - Witte Brug
 
bron: Leeuwarder Courant van 21 januari 1970
 
bron: Balkster Courant van 15 augustus 1970
 
foto beschikbaar gesteld door Pieter Jansma uit Rijs
 
De aanleg van de N 359 begon eind jaren vijftig in de vorige eeuw in Lemmer. Het eerste deel, de rondweg van Lemmer, werd opgeleverd in 1964. Het deel Lemmer-Sondel volgde in 1967 en Sondel-Balk in 1968. In het voorjaar van 1970 begonnen de werkzaamheden aan het deel Balk-Witte brug. De foto van deze week is genomen in 1970 vanaf de Witte Brug over de Spoekhoeksterfeart in de Leise Leane. We zien op de achtergrond van rechts naar links de uitgraving voor de nieuwe provinciale weg van Balk naar Koudum. Op de voorgrond de uitgraving en het nieuwe zandbed voor de verlenging van de Leise Leane richting de N 359. Achter de struik rechts de nieuwe aansluiting van de Wyldemerkwei op de Leise Leane. De aanleg van dit deel was broodnodig. De oude weg, de Houtdyk, kon het zware verkeer niet meer verwerken, De bermen langs de Luts waren sterk ondermijnd door de hekgolven door het toenemende recreatieve vaarverkeer. Onder deze link de huidige situatie volgens google streetview.
bron: Weromsjen yn Gaasterlân 356
 
bron: Leeuwarder Courant van 2 november 1970
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Deze woningen, schuren en bruggen moesten wijken om de aanleg van dit tracé mogelijk te maken.
     
Het zwarte hok te Harich brug Coenderssingel bij Ruigahuizen Houtdyk 6 te Harich
 
   
  Esperance Wildemerkwei te Harich  
     
Witte Brug - Galamadammen
 
 
bron: Leeuwarder Courant van 23 juli 1971 bron: Leeuwarder Courant van 12 augustus 1971
 

Fa. S.H. de Jong & Zn, dat waren mijn vader Sijbolt en ik zelf, Ulfert de Jong uit Koudum. Wij hebben de brug over de Rijstervaart gebouwd. Het betreft een zogenaamde na gespannen betonbrug. Daardoor kon de dikte van de betonbrug beperkt blijven tot 80 cm. De bouwplaats was moeilijk bereikbaar. Wij moesten vanaf Hâld Moed (Immer Moed?) via een zandcunet over een baan rijplaten rijden, om op ons werkterrein te bereiken. Ook de stroomaansluiting was hier. Met gebruik van honderden meters kabel konden wij de bouwplaats voorzien van stroom. Ten behoeve van wegenbouwer M. van der Wal Jr. moesten wij tijdelijk een baileybrug aanleggen, deze onderdelen werden door de Provincie beschikbaar gesteld. Onze uitvoerder Jacob Bergsma was tijdens zijn diensttijd ingedeeld bij de genie, dus hij wist hoe je zo’n brug, een soort mecano, in elkaar moest zetten.

reactie van Ulfert de Jong, voormalig aannemer van burger- en waterwerk.
 
Kolderwolde
bron: Leeuwarder Courant van 20 oktober 1971
Ter hoogte van Kolderwolde zijn de werkzaamheden aan het deel Witte Brug - Galamadammen is volle gang.
 

De aanbesteding van het tracé Galamadammen-Wittebrug van de N359 was in juli 1971. De laagste inschrijver was M. van der Wal jr. NV uit Lemmer voor een bedrag van f 3.818.00,- exclusief BTW. Voor de aanleg van de brug over de Rijstervaart was S.H. de Jong uit Koudum de laagste inschrijver met f. 193.300,- Dat was ruim 20 % lager dan de begroting. De aanbesteding werd aangehouden. Welk bedrijf heeft deze brug uiteindelijk mogen maken? De foto (Leeuwarder Courant) is gemaakt in oktober 1971 ter hoogte van Kolderwolde. Samen met de Stichting Histoarysk Koudum zijn we op zoek naar foto’s van de aanleg van deze weg op het grondgebied van de voormalige gemeente Hemelumer Oldeferd. (Inzet) Bij de graafwerkzaamheden ontdekten de bouwers vuurstenen uit de Hamburgcultuur tussen de 12.000 en 15.000 jaar geleden. Hierover volgende week meer.

bron: Weromsjen yn Gaasterlân 357
 
vuurstenen
bron: Leeuwarder Courant van 25 november 1971
vuurstenen  
vuurstenen Mar en Klif
Een van de vuurstenen te zien in het bezoekerscentrum Mar en Klif te Oudemirdum. De stenen zijn gevonden in Kolderwolde (in bruikleen van het Noordelijk Archeologisch Depot)
 
 
Een klein deel van de vondsten van de rendierjagerscultuur uit Gaasterland: rechts drie zware kernstekers. linksboven twee kleine krombekstekers en beneden de voor de Hamburgcultuur zo kenmerkende klingen, zoals ze nu in het friesmuseum voor verder onderzoek worden bewaard.
 
bron: Nieuwsblad van het Noorden van 24 november 1971
 
FAMKE
bron: www.fryslan.frl
 

De paarse cirkels zijn vuursteenvondsten vastgelegd op FAMKE (= Friese Archelogische Monumentenkaart Extra) van de provincie Fryslân. De vondst tijdens de aanleg van de N 359 in 1971 vervroegde de woongeschiedenis van de zuidwesthoek tot de Hamburgcultuur in de oudste fase van het Jongpaleolithicum. We hebben het dan over 15.000 – 12.000 jaar geleden. Tot dan toe waren alleen in de Friese Wouden dergelijke vondsten gedaan. Hoofdopzichter J. van der Heide uit Oudehaske en tekenaar J.I. Monderman uit Balk ontdekten de vuursteenconcentraties en schakelden  het Fries Museum in voor verder onderzoek. Een klein deel van de vuursteenvondsten van de rendierjagerscultuur bij Kolderwolde is te zien in het bezoekerscentrum Mar en Klif aan de Brink te Oudemirdum.  Ze zijn in bruikleen gegeven door het Noordelijk Archeologisch Depot.

bron: Weromsjen yn Gaasterlân 358
 
bron: Leeuwarder Courant van 28 februari 1972
 
 
 
Galamadammen
foto beschikbaar gesteld door Stichting Histoarysk Koudum
Ook bij Koudum heeft de aanleg van de Provincialeweg N 359 het landschap ingrijpend veranderd. De Dammenseweg was tot 1956 de verbindingsweg tussen Hemelum en Koudum. De Galamadammen, vanouds een kruispunt van water en wegen. In de Schotanusatlas van 1664 staat de Galama dam al vermeld. In de tweede wereldoorlog is de oude herberg door oorlogsgeweld verwoest. Het in 1934 gebouwde badpaviljoen “De Morra” is verplaatst naar de locatie van de verwoeste herberg. Het paviljoen is toen iets groter gemaakt en de pannen zijn vervangen door riet.  Op de foto, gemaakt rond 1960,  zien we links het paviljoen.  De auto rijdt op Tjalke van der Walstraat, die in 1956 is aangelegd op de historische slaperdijk.
bron: Weromsjen yn Gaasterlân 359
 
brug Galamadammen
bron: Leeuwarder Courant van 9 juni 1964
 
Galamadammen
bron: Leeuwarder Courant van 26 februari 1965
 
Galamadammen
foto beschikbaar gesteld door Stichting Histoarysk Koudum
 
Galamadammen
bron: Leeuwarder Courant van 13 november 1965
 

Door de verbreding van stroomgemaal ten behoeve van het Hooglandgemaal gebouwd in 1966 te Stavoren moesten er bij Warns en Galadammen nieuwe langere bruggen gebouwd worden.
Aanbesteding daarvan was in juni 1964. Bouwbedrijf Nelis uit IJmuiden maakte de brug bij Warns en Bouwbedrijf Fokkema uit Wons de brug bij de Galamadammen. Naast de oude bruggen werd tijdens de bouw een tijdelijke baileybrug gebouwd. Op 3 en 4 november 1964 kwam de genie van de landmacht uit Wezep naar Warns om de baileybrug te bouwen. In het voorjaar van 1966 kon het verkeer gebruik maken van de nieuwe brug bij de Galamadammen. In 1973 werd het tracé Witte Brug- Galamadammen van de Provincialeweg N 359 opgeleverd. Koudum moest tot 1992 voor de aanleg van de rondweg. Tot die tijd ging al het verkeer nog door Koudum over de Tjalke van der Walstraat en de Nieuweweg. In die tijd sprak men al over een aquaduct bij Galamadammen. Die kwam in 2007. De foto in gemaakt in de winter van 1965/1966.

bron: Weromsjen yn Gaasterlân 360
 
Galamdammen
bron: Leeuwarder Courant van 20 april 1966
Galamadammen Galamadammen
 
Galamadammen
foto beschikbaar gesteld door Stichting Histoarysk Koudum
 
rondweg Koudum
 
rondweg Koudum
bron: Leeuwarder Courant van 4 december 1991
rondweg Koudum
 
 

 

beginpagina langsdeluts laatste wijziging: 8 april 2018