| |
 |
| bron: Balkster Courant van 1 mei 1915 |
| |
 |
| Kampeerplaats Elfbergen rond 1929? |
| |
 |
 |
| prentbriefkaart beschikbaar gesteld door Auke Hylkema |
|
| (poststempel: Hindeloopen 8 augustus 1928) |
|
| |
| |
 |
 |
| bron: Leeuwarder Courant van 24 mei 1934 |
| |
| bron: Leeuwarder Nieuwsblad van 25 mei 1934 >>> |
| |
| Op 11 juni 1934 is door de gemeente Gaasterland bouwvergunning verstrekt aan Het Provinciaal Comitée voor Friesland van de Centrale voor werkloozenzorg voor het wederopbouwen van "Het Kompas", staande te Kornwerderzand, en het oprichten van een privaatinrichtig te Elfbergen onder Oudemirdum. |
| |
 |
| prentbriefkaart beschikbaar gesteld door Auke Hylkema |
| |
| De tekeningen en het bestek zijn gemaakt door gemeente-opzichter Tjebbe van Dijk |
| titel, plattegrond, voorgevel, zijgevel |
| bron: archief gemeente Gaasterlân-Sleat |
| |
| |
 |
| Op 20 maart 1930 werd op het werkeiland Breezand, ‘midden in de zee’, een gereformeerd recreatie- en evangelisatielokaal geopend. Voordat een en ander kon worden verwezenlijkt had het Algemeen Comité ‘veel klippen en stenen op de weg‘ te omzeilen. Een terrein kon men al snel verkrijgen. |
| Maar nu stond op het andere werkeiland, Kornwerderzand (een eind dichter naar de Friese kust), een soortelijk recreatiegebouw, ‘Het Kompas’ (uitgaande van een gelijknamige vereniging), dat levensbeschouwelijk gezien gemengd van karakter was. De Gereformeerde Kerk van Makkum hield ook daar haar kerkdiensten en huurde het voor die tijd van ‘Het Kompas’. Om nu, buiten de vereniging ‘Het Kompas’ om, op het Breezand een eigen gereformeerd gebouw te gaan stichten, vond de kerk van Makkum eigenlijk niet gewenst (men had ongetwijfeld de goede verstandhouding met het bestuur van ‘Het Kompas’ op het oog). Het houden van gereformeerde kerkdiensten in ‘Het Kompas’ was al eerder weliswaar toegestaan, maar het bestuur van ‘Het Kompas’ wilde niet dat er ook gereformeerd recreatie- c.q. evangelisatiewerk voor de Zuiderzeearbeiders werd verricht. |
| Dat was voor het Algemeen Comité natuurlijk een belangrijk punt. Het Comité redeneerde aldus: Er vanuit gaande dat een Gereformeerde Kerk de ene keer een gebouw huurt, maar een andere maal een gebouw in eigendom kan nemen, bood het Algemeen Comité, uiteraard na overleg met de kerk van Makkum, aan deze kerk een evangelisatie- en recreatiegebouw op het Breezand in eigendom aan. Als voorwaarde gold onder meer dat de kerk van Makkum de evangelisatiearbeid zélf zou verrichten, zónder inmenging van anderen. Voor wat betreft het recreatiewerk onder de Zuiderzeearbeiders diende Makkum, voor de aanstelling van een beheerder, een keuze te maken uit de door het Algemeen Comité opgeroepen sollicitanten. |
| bron: https://gereformeerdekerken.info/2016/12/21/kerken-in-de-wieringermeer-deel-1/ |
| |
|
| |
 |
| bron: Leeuwarder Courant van 23 juli 1934 |
 |
| bron: Leeuwarder Courant van 23 juli 1934, pagina 1 , pagina 2 , pagina 3 |
| Op 21 juli 1934 is de officële opening van het complex door burgemeester baron Thoe Schwartzenberg en Hohenlansberg. |
| |
 |
| bron: Nieuwsblad van Friesland van 23 juli 1934 |
 |
| |
 |
|
 |
| bron: Algemeen Handelsblad van 21 juni 1935 |
| |
| |
| |
| <<< bron: Leeuwarder Nieuwsblad van 20 juni 1935 |
| |
 |
| bron: archief Historysk Wurkferban Gaasterlân |
| Een vijftal barakken ieder inhouden acht jongemenschen, wc 'n tentleider |
| |
| In de editie van 22 november 1935 van het Friese weekblad "Fan Fryske Groun" is een artikel over het kamp te lezen. |
| |
 |
| bron: archief Historysk Wurkferban Gaasterlân |
| De bevolking van Elfbergen |
| |
 |
bron: archief Historysk Wurkferban Gaasterlân
|
Handen wassen bij de pomp |
| |
 |
| bron: archief Historysk Wurkferban Gaasterlân |
| De grachtgravers even in ruste voor de fotograaf. |
| |
 |
| |
 |
| |
 |
| foto 168-030 beschikbaar gesteld door Theo Steenbergen |
| |
| 6. Folkert Draaisma (1912-1991) uit Franeker, 19. Siebe Visser (1911-1986) uit Balk |
| |
Het Comité voor werklozenzorg te Friesland richtte in 1930 een werkkamp in op Elfbergen bij Oudemirdum. Het kamp lag iets zuidelijker aan de Beukenlaan dan de huidige camping met dezelfde naam. Tot aan het begin van de Tweede Wereldoorlog werden werklozen hier te werk gesteld. Kees Draaisma uit Heiloo herkende zijn vader Folkert Draaisma op één van de foto’s (inzet) op mijn webpagina over dit kamp. Hieronder het verhaal over zijn vader. |
Folkert Draaisma uit Franeker (1912-1991) kwam op 1 mei 1933 terug uit militaire dienst. Zijn vorige werkgever, meubelfabriek Fristho, had vanwege de crisis in december 1932 bijna al het personeel ontslagen. Ook voor Folkert was er geen werk meer op de fabriek. Hij werd te werk gesteld in Gaasterland in het kamp voor werklozen op Elfbergen bij Oudemirdum. |
Wanneer hij verlof had fietste hij vanuit Oudemirdum naar Franeker. De route werd bepaald door de windrichting. Via Koudum, Bolsward of via Balk, Sneek en vice versa natuurlijk. De economie trok weer aan en eind 1935 kon hij weer aan het werk bij de meubelfabriek. De Tweede Wereldoorlog volgde. |
| Op 8 april 1939 kreeg Folkert Draaisma de oproep voor militaire dienst. Op 10 mei 1940 zat zijn onderdeel op vliegveld Gilze-Rijen. Nadat dat vliegveld door de Duitsers vanuit de lucht was bestookt trok men zich terug op vliegveld Haamstede op Schouwen Duiveland. Daar werd hij op 17 mei krijgsgevangene. Na korte tijd inkwartiering bij een burgergezin kon hij eind mei naar huis. Veel werklozen werden tewerkgesteld op de vliegbasis te Leeuwarden voor de aanleg van start- en landingsbanen. |
| In september 1940 kon hij toch weer aan de slag in de meubelfabriek. Na de oorlog groeide Fristho uit tot de top vijf van meubelfabrieken in Nederland. Folkert Draaisma vierde in 1969 zijn 40-jarig jubileum bij de fabriek. Dit ondanks de twee onderbrekingen. In 1971 verplaatste de directie, na ontvangst van een dikke subsidie, de fabriek naar Zuid Limburg om de ontslagen mijnwerkers werk te bieden. Folkert Draaisma kwam weer thuis te zitten. Hij kreeg vlak voor zijn pensioen toch nog een betrekking bij een koeltoonbankenfabriek in Leeuwarden. |
| bron: Weromsjen yn Gaasterlân 415 |
| |
|
| |
 |
| foto 152-008 beschikbaar gesteld door mevrouw Hieke Couperus - de Vries |
| Voor de keuken van het kamp derde van links Wietske de Vries - Balstra daarnaast Jacob de Vries en Antje Balstra. De mannen in overall zijn arbeiders uit het kamp. |
| Jacob de Vries en ziin vrouw Wietske de Vries-Balstra woonden tegenover het kamp aan de Beukenlaan bij Oudemirdum. Jacob de Vries instrueerde de te werkgestelden bij de werkzaamheden in het bos. Zijn vrouw zorgde voor het eten in de keuken van het kamp. Hun toen 11 jarige dochter Hieke kan zich nog goed het graven van de vijver in 1937 herinneren. Ze mocht namelijk mee terug rijden in de kruiwagen nadat deze geleegd was. Hun oudere dochter Antje hielp mee in de keuken van het kamp. Het gezin de Vries kon op het kamp mee eten met de groep. |
| |
 |
| foto 152-003 beschikbaar gesteld door mevrouw Hieke Couperus - de Vries |
| Uiterst links mevrouw Runia en daarnaast Wietske de Vries - Balstra. |
| |
 |
| foto 152-004 beschikbaar gesteld door mevrouw Hieke Couperus - de Vries |
| De vijfde van links is Wietske de Vries - Balstra. Rechts daarvan dr. Bouma een van de initiatiefnemers van het kamp. De man met de hoed is Arend de Vries, een neef van Hieke. |
| |
 |
| foto 152-008 beschikbaar gesteld door mevrouw Hieke Couperus - de Vries |
Het uitgraven van de vijver is pas aan de gang. De eerste spaden grond zijn afgevoerd. |
| |
|
|
|
foto 152-006 |
foto 152-007 |
| |
|
foto 152-005 beschikbaar gesteld door mevrouw Hieke Couperus - de Vries |
| |
De vijver in het bos bij Oudemirdum wordt officieel opgeleverd in het vroege voorjaar van 1937 ( LC 12 maart 1937) . De tewerkgestelde werklozen hebben deze vijver aangelegd onder toezicht en naar een ontwerp van gemeente-opzichter van Dijk |
| |
 |
| bron: Nieuwsblad van Friesland; Hepkema's van 17 maart 1937 |
| |
 |
| prentbriefkaart beschikbaar gesteld door Auke Hylkema (poststempel: Oudemirdum 27 juni 1937) |
| De vijver vlak na de oplevering in 1937 |
| |
 |
| bron Fan Fryske Groun van 22 april 1938 |
| Bijschrift: "De jeugdige werkoozen in het werkkamp "Elfbergen" in Gaasterland uitgaande van de Centrale voor Werkverschaffing zijn thans bezig met het egaliseeren van een zandweg terwijl achter de boomen te midden der bosschen een rijwielpad wordt aangelegd." |
| |
|
|
| |
 |
|
| Onder leiding van kampcommandant Willem J. Struiksma beginnen in oktober 1938 cursussen voor jeugdige werkloze schippers en vissers voor de Rijn- en kustvaart. In de Leeuwarder Courant van 8 november 1938 is een verslag te lezen van een bezoek aan het kamp. |
| |
 |
| Jonge schippers in opleiding bezig met het opknappen van sloepen langs de Luts |
| bron: Leeuwarder Courant van 8 oktober 1938 |
| |
 |
| foto 365-001 |
 |
 |
 |
| foto 365-002 |
foto 365-003 |
foto 365-004 |
 |
 |
 |
| foto 365-005 |
foto 365-006 |
foto 365-007 |
| Deze foto's zijn beschikbaar gesteld door Corrie Kuijt-van der Plas. Kleindochter van Cornelis de Vreugd (*1922 te Katwijk) die in Elfbergen te werk was gesteld en een aan de foto's te zien binnenvaartcursus heeft gevolgd. |
 |
|
| |
foto 365-008 |
|
|
 |
| |
|
prentbriefkaart 152-011 beschikbaar gesteld door mevrouw Hieke Couperus - de Vries |
| |
 |
| prentbriefkaart 152-012 beschikbaar gesteld door mevrouw Hieke Couperus - de Vries |
| |
| Op 16 januari 1939 bouwvergunning verstrekt voor de bouw van een klokkestoel. |
| onder deze link de complete tekening |
| |
 |
| |
| Begin 1939 (LC 15 februari 1939) wordt melkerscursus toegevoegd aan het programma. Boeren uit de omgeving verlenen hierbij medewerking omdat op het kamp zelf geen facaliteiten zijn. De heer K. Visser uit Oudemirdum, voormelker en cursusleider van de Friesche maatschappij voor landbouw, geeft de eerste practische aanwijzingen. |
| In deze periode is de bekende dichter Douwe Annes Tamminga (1909-2002) kampleider. |
| |
 |
| bron: Panorama 6 april 1939 |
| |
 |
|
| De Stuwdam werd in 1935 opgericht om het christelijke deel van Nederland van een 'illustratie' te voorzien. De inhoud was dan ook afgestemd op de doelgroep: het christelijk gezin. Naast de vaste openingsrubriek 'Bijbelsche figuren' is veel plaats ingeruimd voor politiek, actualiteiten en natuurlijke handige tips voor moeder de vrouw. De redactie van De Stuwdam had echter een hoger doel voor ogen. 'Wij willen trachten om onder Gods zegen de Stuwdam te maken tot HET Christelijk weekblad van Nederland, dat in ieder opzicht een Stuwdam zal blijken te zijn tegen de neutrale en anti-christelijke lectuurstroom die ook in vele christelijke gezinnen is doorgedrongen en nog regelmatig veld wint.' De missie van De Stuwdam mislukte jammerlijk. Hitler en consorten verboden namelijk de uitgave vanwege papiertekorten. De laatste Stuwdam verscheen in 1942. (SK) |
| bron: Koninklijke Bibliotheek |
| |
| bron: De Stuwdam van 8 april 1939 |
|
| Het volledige artikel in twee delen is te vinden onder: pagina 1 / pagina 2 |
| |
 |
| In april 1939 wordt een perconferentie voor belangstellenden uit het hele land gegeven in kamp Elfbergen te Oudemirdum. Tijdens deze bijeenkomst wordt de klokkenstoel officieel in gebruik genomen. |
| bron: Panorama van 20 april 1939 |
| |
 |
| bron: Leeuwarder Courant van 28 april 1939 |
| Het diploma is uitgereikt aan de volgende cursisten: |
| Martin Groen te Vlaardingen, Andries Elzinga te Opende, Jacob Hendrik Kamstra te Witmarsum, |
| Sake Tijsma te Oude Leije, Hendrik Brandsma te Nieuw Buinen, A. Hagreis te Zwolle, J. Tolsma te Rinsumageest, |
| Dirk Leystra te Rinsumageest, Filippus Hassing te Midwolda, Hendrik Zijlstra te Witmarsum, Doeke Wielsma te Leeuwarden. |
| |
 |
| In de Spiegel van 17 juni 1939 wordt aandacht besteed aan de het graven de vijver |
| |
 |
| bron: Nieuwsblad van Friesland van 6 mei 1940 |
| Cursisten melkerscursus: C. Wijnia, Bolsward; C.G. de Groot Lisse; J.C. Koppe, Voorhout; A. Keur, Zandvoort; |
| H. Bahlmann, Rotterdam; C.G. de Jong, Lisse; A. Hoekstra, Andijk; J. Hummel Kaalheide. |
| |
| |
 |
 |
| beschikbaar gesteld door Gerrit van der Goot uit Wijckel |
| Het was blijkbaar de gewoonte dat cursisten van de melkerscurses op het werkkamp Elfbergen te Oudemirdum bij goed resultaat een bijbeltje kregen waarin het Nieuwe Testament. Gerrit van der Goot uit Wijckel vond zo'n bijbeltje bij het opruimen van zijn boerderij aan de Menno van Coehoornweg 22 welke nu (2022) in de verkoop is. Het verhaal wil dat Arie Keur, aan wie het boekwerkje is uitgereikt, bij de familie van der Goot als boerenknecht rond 1940 heeft gewerkt. Dat was in Ruigahuizen. Arie Keur zou uit Ten Post in de provincie Groningen komen. |
| In het kaft staan ook de namen van de kampcommandant Douwe Annes Tamminga, de cursusleider Sybren Reijenga, kampmoeder Aartje Hendrika van Weverwijk en A.J. Pilow. Van deze laatste heb ik niets kunnen achterhalen. |
| Kampmoeder Aartje van Weverwijk (1913-2000) was tot 25 oktober 1939 werkzaam in kamp " 't Wijdeveld" op landgoed De Ginkel bij Ede. Hoelang ze in Oudemirdum is gebleven is mij niet bekend. |
| Over Sybren Reijenga (1914-1998) heb ik meer kunnen vinden. Hij is afkomstig uit Donkerbroek en studeerde wis- en natuurkunde aan de Vrije Universiteit te Amsterdam. Hij zal in 1940 op Elfberegn begonnen zijn als cursusleider. Bij zijn huwelijk op 7 april 1942 met Clasina van Rennes (1913-2001) is hij leider van een jeugdkamp te Oudemirdum. Dat zal dan Elfbergen moeten zijn geweest. Ze wonen na de Tweede Wereldoorlog een tijd in Apeldoorn. En vanaf 1967 tot 2001 in Oss waar hij in de gemeenteraad zit voor het CDA. Welk beroep hij uitoefende heb ik nog niet kunnen achterhalen. |
| Over Douwe Tamminga is al veel geschreven. Dat ga ik nu niet doen. Hij komt samen met zijn vrouw Sjoukje Piebinga in oktober 1939 naar Elfbergen. Daarvoor werkte hij ook in het werkkamp op De Ginkel bij Ede, |
| Arie Keur is geen Friese naam. Volgens overlevering zou hij uit Groningen komen. Daarvoor heb ik geen aanknopingspunt kunnen vinden. In Zandvoort zijn genoeg families te vinden met als achternaam Keur. Ook met de voornaam Arie is er keuze genoeg. De juiste persoon is nog niet gevonden. |
|
| |
 |
| bron: Algemeen Handelsblad van 20 juni 1940 |
| Het volledige artikel in twee delen is te lezen op deze link: pagina 1 / pagina 2 |
| |
 |
| bron: Nieuwsblad van Friesland van 24 juni 1940 |
| |
 |
| bron: Leeuwarder Courant van 8 juli 1840 |
| Op deze link het complete artikel |
 |
 |
| |
 |
| bron: Nieuwsblad van Friesland van 7 oktober 1940 |
| |
| Op 2 december 1940 bouwvergunning verstrekt voor het maken van een badwasgebouwtje |
| |
| Op 13 januari 1941 bouwvergunning verrstrekt voor het bouwen van een waterinstallatiegebouw |
| onder deze link de complete tekening |
| |
 |
| bron: Algemeen Handelsblad van 23 april 1941 |
| Onder deze link het hele artikel |
| |
 |
| bron: Nieuwsblad van Friesland van 9 mei 1941 |
| Het comlplete artikel onder deze link. Cursisten melkerscursus: |
| H. Balkenende, Lisse; Christ Schutt, Rotterdam; E. Schaaf, Bellingwolde; A. Melsbach, Apeldoorn |
| B. Wijngaarden, Den Burg; H. de Blieck, Lisse; S. Grin, Krabbendam; J. van der Schans, Rotterdam, |
| P. Bakelaar, Den Bommel; J. Stange, Zevenbergen; Jan de Groot, Lisse; A. Hoogteiling, Haarlem; |
| H. Keur, Zandvoort; Jac. L. Geluk, Den Bommel; F. Dittmar, Delft |
| |
 |
| bron: Leeuwarder Courant van 1 augustus 1941 |
| |
| Op 9 november 1942 bouwvergunning verstrekt voor het bouwen van een transformatorstation van het PEB. Het Provinciaal Elektriciteits Bedrijf. |
| onder deze link de situatietekening van 1942 |
| |
| In de zomer van 1945 wordt het kamp afgebroken. |
| |
 |
| bron: Leeuwarder Courant van 5 mei 1990 |
 |
| Douwe A. Tamminga: "Wy makken ûnbewust wrâldskiednis my" ; foto: Jannes Faber |
| Het complete artikel: pagina 1 / pagina 2 / pagina 3 |
| |
|
|
Vanaf de 32 ste minuut een verslag vanaf de locatie Elfbergen bij Oudemirdum met Jan Vogelzang uit Balk |
| |
 |
| bron: Leeuwarder Courant van 3 februari 2015 |
| |
| |
